Odpowiednia ilość snu jest jednym z czynników, który wpływa w dużej mierze na efektywność podczas wykonywania zadań w ciągu dnia. Ma również ogromne znaczenie dla ogólnego samopoczucia i kondycji układu odpornościowego. Zaburzenia snu występują jednak coraz częściej i odbijają się na zdrowiu psychicznym i fizycznym wielu osób. Jakie są ich przyczyny? Czy możliwe jest ich skuteczne leczenie? Zapoznaj się z klasyfikacją zaburzeń snu i dowiedz się, jak sobie z nimi radzić.
Parasomnia — co to jest?
W medycynie mianem parasomni określa się grupę zaburzeń snu, która cechuje się występowaniem charakterystycznych i niepożądanych w czasie snu zachowań. Problemy w fazie snu głębokiego czy wybudzania dotyczą wielu osób i są przyczyną różnych dolegliwości. Warto zaznaczyć, że parasomnie zazwyczaj nie wpływają na samą długość snu, ale na jego jakość.
Większość zaburzeń ma łagodny przebieg i nie wymaga natychmiastowej interwencji. Należy jednak pamiętać, że jakiekolwiek problemy powinny być sygnałem do umówienia się na konsultację do poradni specjalistycznej. Nie warto lekceważyć dolegliwości, które mogą wpływać na codzienne funkcjonowanie.
Odmiany parasomni — jakie są rodzaje zaburzeń snu?
Międzynarodowa Klasyfikacja Zaburzeń Snu wyróżnia trzy główne rodzaje parasomnii — związane z wybudzaniem, występujące w fazie REM oraz inne odmiany zaburzeń snu. Warto zaznaczyć, że dolegliwości tego typu występują zdecydowanie częściej u dzieci niż u dorosłych. Mała ilość snu u najmłodszych lub jego niska jakość może przynieść wiele negatywnych skutków. Dlatego rodzice nie powinni lekceważyć żadnych problemów w trakcie snu dziecka. Aby je skutecznie rozpoznać, warto zapoznać się z ich podziałem.
Parasomnie związane z wybudzeniem
Parasomnie mogą występować nie tylko w głębokiej fazie snu. Niektóre z nich powiązane są ściśle z etapem wybudzania organizmu. Osoby zmagające się z tymi problemami są narażone na przewlekłe zmęczenie i pogorszenie jakości odpoczynku. Dlatego bardzo ważne jest, aby zawczasu je rozpoznać i wyeliminować nawyki, które mogą sprzyjać zaburzeniom snu.
- Zespół Elpenora — obejmuje rzadko występujące zaburzenia zachowania w trakcie wybudzania. Tzw. upojenie senne objawia się powrotem do sprawności ruchowej bez odzyskania pełnej świadomości.
- Lęki nocne — tego rodzaju zaburzenia snu pojawiają się głównie u dzieci od 3 do 12 roku życia. Objawiają się nagłym wybudzeniem w fazie głębokiego snu. Nie mają jednej, konkretnej przyczyny, ale na szczęście zwykle ustępują z wiekiem.
- Lunatyzm — osoby lunatykujące wstają z łóżka zazwyczaj krótko po zaśnięciu i zajmują się wykonywaniem codziennych czynności. Przyczyną tego problemu są czynniki genetyczne.
Parasomnie związane z fazą snu REM
Zaburzenia występujące w czasie snu REM (ang. REM sleep disorders) wpływają bardzo negatywnie na jakość odpoczynku. Problemy w głębokiej fazie skutkują znacznym obniżeniem samopoczucia w ciągu dnia. Chroniczne niewyspanie może być przyczyną dolegliwości związanych zarówno ze zdrowiem psychicznym, jak i fizycznym. Wprowadzenie odpowiedniej higieny snu może jednak być skutecznym przeciwdziałaniem do różnorodnych zaburzeń snu.
- Paraliż senny — w fazie REM snu głębokiego niektóre osoby doznają wrażenia bezwładu mięśni. Przyczyna zaburzeń snu tego rodzaju leży zazwyczaj w stresie oraz zbyt małej ilości odpoczynku.
- Koszmary senne — przypominają lęki nocne, ale przeżywane są w pełnej świadomości, przez co pamięta się je długo po przebudzeniu. Zaburzenia snu pojawiają się często w wyniku stresu pourazowego i są reakcją na silne emocje i przeżyte traumy.
Inne rodzaje parasomnii
Problemu zaburzeń snu nie da się ograniczyć jedynie do konkretnej fazy odpoczynku. Niektóre zaburzenia mogą pojawiać się przez całą noc. Ich skutki są jednak tak samo problematyczne i wpływają bardzo negatywnie na stan zdrowia i samopoczucie.
- Bruksizm — tym terminem określa się mimowolne zaciskanie i zgrzytanie zębami występujące w każdej fazie snu. Przyczyną tego problemu są m.in. wady zgryzu, nadmierny stres, nerwica czy depresja. Zarówno w przypadku dzieci, jak i dorosłych zaburzenia snu tego typu mogą być źródłem poważnych schorzeń.
- Seksomnia — ta specyficzna parasomnia cechuje się odbywaniem czynności seksualnych podczas snu. Dolegliwość dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn i może przyjmować różne formy.
- Mówienie przez sen — może pojawiać się w każdej fazie snu i wywoływane jest zazwyczaj przez stres oraz różne stany chorobowe. Przyjmowanie niektórych leków może również sprzyjać zaburzeniom snu tego rodzaju. Problem jest dość powszechny i uciążliwy jest przede wszystkim dla osób żyjących w związkach.
Przyczyny parasomnii — jakie są powody zaburzeń w czasie snu?
Zaburzenia snu należące do każdej z wymienionych kategorii mogą być skutkiem wielu czynników. Obejmują one różne stany chorobowe, ale także skłonności genetyczne. Dolegliwości występujące w czasie snu mogą niekiedy pojawiać się też samoistnie. Warto jednak wiedzieć, że pewne zachowania i zwyczaje mogą sprawiać, że parasomnia będzie się nasilać. Do czynników, które sprzyjają zaburzeniom, zalicza się m.in.:
- przewlekły stres,
- niedobór snu,
- nieprzepracowane traumy,
- nadużywanie leków (szczególnie nasennych),
- spożywanie alkoholu i innych używek,
- nieregularny tryb życia,
- brak higieny snu.
Leczenie parasomni — jak pozbyć się koszmarów sennych, lęków nocnych i innych zaburzeń snu?
Pierwszym etapem walki z zaburzeniami snu jest odpowiednia diagnoza. W celu jej przeprowadzenia należy udać się do lekarza rodzinnego, który w razie potrzeby wypisze skierowanie do specjalisty. Samo leczenie zaburzeń snu może obejmować wprowadzenie technik relaksacyjnych lub właściwej higieny snu. W niektórych przypadkach konieczne może być jednak leczenie psychiczne lub somatyczne. Każda parasomnia wpływa negatywnie na koncentrację i efektywność w ciągu dnia, dlatego dolegliwości te nie powinny być nigdy lekceważone i ignorowane.
Parasomnia u dzieci — o czym warto wiedzieć?
Zaburzenia snu u dzieci bardzo często mają charakter tymczasowy lub epizodyczny. W większości przypadków parasomnia mija z wiekiem i ustępuje całkowicie w okresie dojrzewania. Nie oznacza to jednak, że dolegliwości te mogą być bagatelizowane. Odpowiednia higiena snu i właściwa liczba godzin przeznaczonych na odpoczynek mają ogromne znaczenie w najmłodszych latach życia. Sen wpływa na prawidłowy rozwój i codzienne funkcjonowanie. Warto zaznaczyć, że dziecko potrzebuje znacznie więcej odpoczynku niż osoba dorosła.
Parasomnia a higiena snu — na co zwrócić uwagę?
Zaburzenia snu należące do parasomnii mogą wpływać bardzo źle nie tylko na sen, ale także na zdrowie. Regularne godziny odpoczynku i jego odpowiednia długość powinny być dopasowane do wieku oraz prowadzonego trybu życia. Aktywne fizycznie osoby potrzebują więcej głębokiego snu niż osoby spędzające większość dnia w domu lub pracy. Odpowiednia dawka odpoczynku zapewnia koncentrację w ciągu dnia.
Ogromne znaczenie ma przygotowanie sypialni we właściwy sposób. Najważniejszy jest wybór materaca oraz pościeli dopasowanych do indywidualnych potrzeb. Przed zakupem tych produktów warto zwrócić uwagę na jakość materiałów i wykonania. Istotne jest też, aby przed snem wywietrzyć pomieszczenie. Wtedy można liczyć na komfortowy sen i skuteczną walkę z parasomnią.
