Sen jest czynnością, na którą poświęca się około 1/3 swojego życia. Jego przebieg i funkcje nadal są w dużej mierze niezbadane. Dostępna jednak jest wiedza na temat faz snu. Dowiedz się, jakie jest ich znaczenie dla wypoczynku.
Fazy snu – czym są?
Długi sen nie zawsze sprawia, że rano można obudzić się wypoczętym. Jest tak, ponieważ nie jest to ciągły stan braku aktywności. Wręcz przeciwnie – w tym czasie mózg cały czas pracuje. Proces snu dzieli się więc na etapy, podczas których w organizmie zachodzą różne zmiany. Są to między innymi ruchy mięśni i gałek ocznych, aktywność mózgu, wydłużenie fal mózgowych czy zwolnienie rytmu pracy serca. Fazy snu zawsze występują w określonej kolejności i układają się w cykle.
Jakie są fazy snu?
Sen dzieli się na dwie fazy: NREM i REM. Są to skróty od angielskich nazw rapid eye movement oraz non rapid eye movement. To właśnie mimowolne ruchy gałek ocznych pozwalają rozróżnić te dwa etapy między sobą. Pierwsza występuje faza NREM, która pozwala na wyciszenie i uspokojenie organizmu. Dzieli się ona na cztery stadia. Po niej zachodzi faza REM, w której pojawiają się złożone, zapamiętywane sny, rozluźnienie mięśni i szybkie ruchy oczu.
Faza NREM — etapy
W fazie NREM można wyróżnić cztery stadia.
- Stadium 1 – jest najkrótsze, zazwyczaj trwa około 7 minut. To stan tuż przed zaśnięciem, gdy pojawiają się niespójne myśli, traci się świadomość, a aktywność mięśniowa znacznie spada. Na tym etapie mogą pojawić się nagłe skurcze mięśniowe czy też wrażenie spadania.
- Stadium 2 – zachodzi w nim całkowita utrata świadomości, zatrzymuje się ruch gałek ocznych, nie reaguje się na bodźce zewnętrzne. Nie jest to jeszcze głęboki sen, nadal łatwo o przebudzenie.
- Stadium 3 – obniża się temperatura ciała i zwalnia praca serca. Organizm przygotowuje się do zapadnięcia w głęboki sen.
- Stadium 4 – to najgłębsze stadium fazy NREM. Pojawiają się obrazy i ruchy mięśni, u niektórych również lunatykowanie. Etap ten przeplata się z fazą REM.
Faza REM – na czym polega?
Faza REM jest najciekawszą fazą snu, ponieważ to w jej czasie pojawiają się marzenia senne. Mózg wykonuje bardzo intensywną pracę. Halucynacje, które wytwarza, mają na celu uporządkowanie wspomnień. Utrwalają się wtedy ślady pamięciowe, a informacje zostają przeniesione do pamięci długotrwałej. Oddech jest przyspieszony, nieregularny i płytki. Jednocześnie mięśnie są rozluźnione, a kończyny sparaliżowane. Faza REM trwa około 15 minut w pierwszym cyklu snu, a z każdym kolejnym się wydłuża, osiągając nawet 40 minut długości nad ranem.
Cykl snu – na czym polega?
Cykl snu to wszystkie fazy odbywające się po kolei. Trwa on od 1,5 do 2 godzin. W ciągu nocy powtarza się on 4-6 razy. To, ile trwają poszczególne fazy, zmienia się w czasie snu. Przykładowo, 4. stadium fazy NREM jest najdłuższe niedługo po zaśnięciu, a nad ranem praktycznie ustępuje miejsca etapowi REM.
Znajomość cyklu snu pozwala zaplanować czas spania tak, aby obudzić się w najlepszym momencie. Najbardziej wypoczęte będą się czuły osoby, które przerwą sen podczas lekkich faz snu. Są to etapy występujące na samym początku cyklu lub podczas etapu REM. W tych stadiach mózg jest najbardziej aktywny, dzięki czemu łatwiej organizmowi wrócić do trybu czuwania.
Jak zaplanować sen, aby się wyspać?
Nagła pobudka w czasie głębokiej fazy snu jest dla organizmu szokiem i powoduje obniżenie samopoczucia i zmęczenie przez cały dzień, nawet jeśli przespało się odpowiednią liczbę godzin. Warto więc skorzystać z dostępnych online kalkulatorów cyklu snu, które wskażą, kiedy najlepiej przerwać wypoczynek. Nie są one jednak niezawodne, ponieważ długość poszczególnych faz jest kwestią indywidualną i zmienną. Warto więc obserwować swój organizm, ustalić jedną, stałą porę pobudki i zapisywać swoje wrażenia. Dzięki temu możliwe jest wybranie najlepszej dla siebie długości snu. Ciekawym rozwiązaniem są również aplikacje monitorujące wypoczynek, które rejestrują zmiany faz snu poprzez obserwację zmian w oddechu. Włączają one budzik automatycznie w momencie, który jest najlepszy dla organizmu.
