Zegar biologiczny dla wielu osób jest bardzo abstrakcyjnym pojęciem. Nie da się jednak ukryć, że to właśnie on umożliwia każdemu człowiekowi poprawne funkcjonowanie w rytmie okołodobowym. Utrzymanie dobrych praktyk w tym zakresie jest trudniejsze niż się wydaje. Praca zmianowa i ekspozycja na niebieskie światło prowadzą do zaburzenia snu i innych procesów zachodzących w organizmie człowieka. Jak zatem wyregulować rytm okołodobowy? Dlaczego warto nad nim pracować? Sprawdź, jak zegar biologiczny wpływa na codzienne funkcjonowanie i dowiedz się, w jaki sposób go przestawić.
Czym jest zegar biologiczny?
Zegar biologiczny nazywany też cyklem lub rytmem obejmuje różne procesy biochemiczne, umożliwiające poczucie czasu i synchronizację oddychania, ruchu, wzrostu kości, wydalania, rozmnażania i odżywiania z warunkami panującymi w otoczeniu. Elementem, od którego zaczyna się dostosowywanie organizmu do środowiska, jest oczywiście DNA. Koordynacja genów odpowiada za tworzenie regularnych zmian w rytmie okołodobowym człowieka.
Funkcjonowanie zegara biologicznego można zaobserwować codziennie. Już w trakcie przebudzania, kiedy promienie słońca docierają do oczu, organizm odbiera informację, że nadszedł czas, żeby zacząć dzień. W tym momencie rozpoczyna się rytm okołodobowy, który trwa aż do wieczora. Zmiana czasu z letniego na zimowy i odwrotnie ingeruje więc w bardzo rozbudowany proces.
Jak zmiana czasu wpływa na zegar biologiczny?
Zmiana czasu dla większości osób stała się czymś zupełnie normalnym. Choć wydaje się, że wymaga tylko nieznacznego dostosowania rytmu dnia, to w rzeczywistości może utrudnić funkcjonowanie i wykonywanie codziennych obowiązków. Przesunięcie zegarków wpływa negatywnie szczególnie na osoby starsze. U seniorów regulacja okołodobowego systemu snu i czuwania jest trudniejsza. Dlatego muszą oni dbać o higienę swojego rytmu przez planowanie poszczególnych aktywności i przystosowanie mózgu do regularnego zasypiania o tej samej porze. W takiej sytuacji nawet niewielka zmiana czasu może być dużym obciążeniem dla organizmu. Oprócz rozregulowania rytmu okołodobowego przesunięcie zegarków może wywołać też inne problemy:
- dezorientację,
- zmęczenie organizmu,
- trudności z koncentracją,
- pogorszenie samopoczucia,
- problemy z narządami układu pokarmowego,
- zaburzenia procesu trawienia.
Nie bez powodu zmianę czasu z letniego na zimowy lub odwrotnie porównuje się często do podróżowania między strefami czasowymi. Skutki przesunięcia godziny mogą być odczuwalne bardziej, niż może się to wydawać.
Czy istnieją sprawdzone sposoby na to, jak przestawić zegar biologiczny?
Zaburzenie pracy naszego wewnętrznego zegarka wymaga podjęcia odpowiednich działań, które pozwolą odzyskać dobre samopoczucie. Tylko w ten sposób można zadbać o swoje zdrowie i zagwarantować sobie możliwość regenerującego snu. Ważnym czynnikiem, który pozwala zniwelować skutki zmiany czasu z letniego na zimowy, jest tzw. homeostaza. To pojęcie oznacza stan równowagi między organizmem a środowiskiem zewnętrznym.
Homeostaza odpowiada za dobrą regulację rytmu okołodobowego poprzez utrzymywanie właściwej pracy narządów, temperatury ciała czy ciśnienia krwi. Aby dostosować wszystkie te procesy po zmianie czasu, trzeba odpowiednio zaplanować dzień. W ten sposób organizm przyzwyczai się do funkcjonowania w nowym systemie. Bardzo ważna jest też tzw. higiena snu, która obejmuje:
- unikanie niebieskiego światła przed położeniem się spać,
- jedzenie ostatniego posiłku najpóźniej dwie godziny przed snem,
- wyciszenie się i zrelaksowanie pod koniec dnia,
- spanie przez minimum 7 godzin.
Jak wspierać organizm po zmianie czasu?
Oprócz regulacji snu i planowania dnia sprawdzonym sposobem na przywrócenie rytmu okołodobowego są środki farmakologiczne. Zaleca się je głównie osobom starszym, u których poziom melatoniny jest niższy. Zażywanie jej w formie tabletek może poprawić koncentrację, zwiększyć odporność organizmu i wpłynąć pozytywnie na zdrowie oraz pracę narządów i układów.
Istotne są też odpowiednie warunki do snu. Zainwestowanie w naturalną pościel wysokiej jakości sprawi, że odpoczynek będzie znacznie bardziej wydajny. Dzięki temu powrót do normalnego funkcjonowania po zmianie czasu będzie przyjemniejszy.
Dlaczego prawidłowy rytm biologiczny jest tak ważny?
Zmiana czasu i rozregulowanie rytmu snu sprawiają, że organizm jest o wiele bardziej podatny na choroby. Chroniczne niewysypianie się wpływa też na pogorszenie nastroju i zaburzenia koncentracji. U niektórych osób nagła zmiana pracy wewnętrznego zegarka nawet o godzinę może skutkować nagromadzenie hormonów, które prowadzi do wzrostu masy ciała i rozwoju cukrzycy.
Nieprawidłowy rytm okołodobowy wywołany zmianą czasu z letniego na zimowy może zwiększyć ryzyko występowania chorób sercowo-naczyniowych. Osoby, które nie dbają o higienę snu, narażone są też bardziej na nadciśnienie, miażdżycę, otyłość czy insulinoodporność. Skutki rozregulowania rytmu okołodobowego są więc bardzo niebezpieczne. Dlatego po zmianie czasu warto podjąć działania, dzięki którym można zapewnić poprawne funkcjonowanie naszego wewnętrznego zegarka.
